An toàn thực phẩm là tối quan trọng đối với sức khỏe và hạnh phúc toàn cầu. Thực phẩm bị ô nhiễm, chứa vi khuẩn, vi-rút, ký sinh trùng hoặc chất hóa học có hại, gây ra hơn 200 bệnh, từ tiêu chảy nhẹ đến ung thư đe dọa tính mạng. Điều này đặt ra mối đe dọa đáng kể cho cá nhân và hệ thống chăm sóc sức khỏe trên toàn thế giới.
Thực phẩm không an toàn tạo ra vòng luẩn quẩn của bệnh tật và suy dinh dưỡng, đặc biệt ảnh hưởng đến các nhóm dân cư dễ bị tổn thương như trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người già và những người có bệnh lý nền. Sự hợp tác giữa chính phủ, nhà sản xuất thực phẩm và người tiêu dùng là rất quan trọng để đảm bảo an toàn thực phẩm và thiết lập hệ thống thực phẩm mạnh mẽ. Các bệnh do thực phẩm thường gặp bắt nguồn từ nhiều nguồn khác nhau.
Vi khuẩn như Salmonella, Campylobacter và E. coli là những mầm bệnh phổ biến do thực phẩm, gây ra hàng triệu ca bệnh mỗi năm, đôi khi có hậu quả nghiêm trọng. Những vi khuẩn này có thể gây ô nhiễm nhiều loại thực phẩm, bao gồm trứng, gia cầm, sữa tươi, thịt chưa nấu chín và rau quả tươi. Các triệu chứng thường bao gồm sốt, đau đầu, buồn nôn, nôn, đau bụng và tiêu chảy.
Listeria, một loại vi khuẩn có hại khác, có thể gây ra những ảnh hưởng tàn phá đối với phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh, dẫn đến sảy thai hoặc tử vong ở trẻ sơ sinh. Được tìm thấy trong sữa chưa tiệt trùng và thực phẩm chế biến sẵn, Listeria có thể phát triển mạnh ngay cả ở nhiệt độ lạnh.
Vi-rút như Norovirus và Viêm gan A cũng có thể lây truyền qua thực phẩm bị ô nhiễm. Norovirus gây viêm dạ dày ruột cấp tính, trong khi Viêm gan A có thể dẫn đến bệnh gan mãn tính. Những vi-rút này thường lây lan qua hải sản hoặc rau quả tươi bị ô nhiễm.
Ký sinh trùng, như sán lá gan do cá, chỉ lây truyền qua thực phẩm. Những loại khác, chẳng hạn như sán dây, có thể lây nhiễm sang người qua thực phẩm hoặc tiếp xúc trực tiếp với động vật. Một số ký sinh trùng gây ô nhiễm rau quả tươi thông qua nước hoặc đất bị ô nhiễm.
Prion, protein truyền nhiễm, gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh. Bệnh não xốp ở bò (BSE), hay còn gọi là bệnh bò điên, là một bệnh prion ở gia súc có liên quan đến bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể (vCJD) ở người. Tiêu thụ các sản phẩm thịt có chứa mô não bị nhiễm bệnh có nguy cơ lây truyền cao nhất.
Các chất gây ô nhiễm hóa học, bao gồm độc tố tự nhiên và chất ô nhiễm môi trường, gây ra những rủi ro đáng kể về an toàn thực phẩm. Độc tố nấm mốc, được tìm thấy trong các loại thực phẩm chủ yếu như ngô và ngũ cốc, có thể gây ra hậu quả lâu dài cho sức khỏe, bao gồm ức chế hệ thống miễn dịch và ung thư. Các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POPs), chẳng hạn như dioxin và PCB, tích tụ trong môi trường và chuỗi thức ăn, gây ra rủi ro cho sức khỏe con người. Kim loại nặng, như chì, cadmium và thủy ngân, có thể gây ô nhiễm thực phẩm thông qua nước và đất bị ô nhiễm, gây tổn thương thần kinh và thận.
Gánh nặng toàn cầu của các bệnh do thực phẩm là rất lớn, với ước tính 600 triệu trường hợp mắc và 420.000 ca tử vong hàng năm. Tác động kinh tế cũng rất đáng kể, với hàng tỷ đô la bị mất do giảm năng suất và chi phí chăm sóc sức khỏe. Trẻ em dưới 5 tuổi phải gánh chịu gánh nặng không cân xứng, chiếm một phần đáng kể trong số các ca bệnh và tử vong do thực phẩm.
Bối cảnh toàn cầu đang phát triển, đặc trưng bởi đô thị hóa, thói quen tiêu dùng thay đổi và toàn cầu hóa, đặt ra những thách thức mới đối với an toàn thực phẩm. Chuỗi thực phẩm dài hơn và phức tạp hơn làm tăng nguy cơ ô nhiễm và sự lây lan nhanh chóng của các bệnh do thực phẩm. Biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm những rủi ro này thông qua các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt và điều kiện môi trường bị thay đổi. Những yếu tố này đòi hỏi các biện pháp chủ động để giảm thiểu rủi ro an toàn thực phẩm trong toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, từ trang trại đến bàn ăn. Chính phủ, nhà sản xuất thực phẩm và người tiêu dùng cùng chia sẻ trách nhiệm đảm bảo an toàn thực phẩm.
Chính phủ đóng một vai trò quan trọng trong việc thiết lập và thực thi các quy định về an toàn thực phẩm, thúc đẩy thực hành xử lý thực phẩm an toàn và ứng phó với các đợt bùng phát dịch bệnh do thực phẩm. Các nhà sản xuất thực phẩm phải tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt trong suốt quá trình sản xuất, chế biến và phân phối. Người tiêu dùng cần được giáo dục về các biện pháp xử lý thực phẩm an toàn tại nhà và khi ăn ngoài.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đóng một vai trò quan trọng trong việc củng cố hệ thống an toàn thực phẩm toàn cầu. WHO cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ cho các quốc gia thành viên, phát triển các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm quốc tế và thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan để giải quyết hiệu quả các mối đe dọa bệnh tật do thực phẩm. Điều này bao gồm việc thúc đẩy “Năm Chìa khóa cho Thực phẩm An toàn hơn” và vận động cho một phương pháp tiếp cận đa ngành, “Một Sức khỏe” nhận thức được mối liên kết giữa sức khỏe con người, động vật và môi trường trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm.
